Câu đối thuộc thể văn biền ngẫu. Khẩu ngữ của người Việt vốn đã “biền ngẫu” từ bao đời nay, ví như: “mặt hoa da phấn”, “xanh vỏ đỏ lòng”, “gửi lời thì nói, gửi gói thì mở”...

Vậy thì phải chăng việc “thai nghén” một vài vế đối đâu phải là khó khăn mấy tý.
     
Chắt lọc sự bỗ bã của “miệng lưỡi thế gian”, các bậc tài danh đã sinh ra những câu đối để đời với sức lan toả mãnh liệt nhờ niêm luật, từ ngữ, ẩn dụ và đôi khi cả nhịp điệu và chất thơ nhằm tôn vinh hoặc phê phán hai mặt đối lập của đời thường với “ý tại ngôn ngoại” của nó.
     
Năm 1987, khi ngôi trường “mượn danh Lê Quý Đôn” đón nhận tên mới  Hà Nội – Amsterdam, đôi câu đối mừng Xuân, mừng sự khai sinh một ngôi trường:

Trường mới có tên, nền giảng dạy đã nảy lộc đâm chồi đón Tết
      Lớp chưa đầy tuổi, nếp học hành đang đơm hoa kết trái mừng Xuân.

Không ngờ đối câu đối chân thành, mộc mạc, ý tứ chỉ nổi trên mặt chữ đã thổi bùng lên phong trào thách và đối trong hội đồng giáo dục. Để rồi, cuộc thi câu đối hằng năm diễn ra trong dịp đầu Xuân đã tồn tại cho đến hôm nay. Chủ đề chính trị, văn hoá giáo dục, buồn vui bức xúc và cả tếu táo nữa đã làm cho “muôn mặt đời thường” bước vào các vế đối theo cùng năm tháng.
     
Vế thách ( VXT ):

                    Rồng bay lên trên đất Thăng Long, đất văn vật vươn mình đổi mới
                    Gươm về lại giữa hồ Hoàn Kiếm, hồ thiêng liêng lặng sóng yên bình.

Vế đối (NHQ)
      Hoặc như:
                    Say sắc hương Xuân, tiếng hát em ngân nồng ấm giai điệu Tết
                    Quyện hoà thanh Tết, nhịp chân bạn lướt dăt dìu tiết tấu Xuân.

      (Câu đối mở màn đêm văn nghệ mừng Đảng mừng Xuân kết hợp đoàn trường và đoàn phường Giảng Võ ghi lại khoảnh khắc nhà trường đón nhận trào lưu khiêu vũ ).

Vào thời điểm cuộc sống còn khốn khó, manh nha của câu chữ, xướng hoạ không thể tồn tại được nếu thiếu gia vị của cuộc sống.
                    Trướng rủ rèm che, nơi này đấy... riêng phụ nữ
                    Then chờ  cửa khép, chỗ ấy đâu… của công đoàn.

 (Câu đối mừng cắt băng khánh thành phòng nghỉ giữa các giờ lên lớp do nhà trường đầu tư cho chị em phụ nữ )…và để giải toả những bức xúc hay áp lực khi giảng dạy ở ngôi trường nổi tiếng này:
        Vế thách (NHQ):
                      Tiếng lành đồn xa, tiếng dữ dồn xa, dạy ở trường ta khó chửa…
        Vế đối1 (LTT):
                      Hiền quá cũng oán, ác quá cũng oán, chủ nhiệm lớp toán dễ sinh…(sự )
        Vế đối 2 (NVV):
                      Một chữ là thầy, nửa chữ là thầy, còn trong giáo dục còn kinh…

Thật là ngạc nhiên ! Một đề tài nhạy cảm, hóc búa lại bung nở tài ứng đối của các bậc “nghiệp dư”. Tiếng vỗ tay phấn khích của các thầy cô là phần thưởng cho một cuộc “vượt vũ môn“ ngoạn mục.             
        
Rồi tiếng lành đồn xa…Câu đối trường Ams đã tiếp cận các bậc phụ huynh, những người “đồng sàng, đồng mộng “ với nhà trường trong sự nghiệp giáo dục.

         Một vị đã gửi qua học sinh lớp chuyên Nga một vế thách:
                         Không đỏ, không xanh, một dòng trắng chắt chiu cho cuộc sống
         (Bác sĩ, về hưu, làm sữa chua để bán).
         Không ngờ “một vốn bốn lời“, tác giả vế thách đã nhận được vế hứng như hai anh em cùng trứng sinh đôi:
                         Chẳng son, chẳng tía, trái tim vàng gìn giữ trọn niềm vui
         Rồi nữa, học sinh lớp chuyên Địa “xin chữ “ nhận đưọc một đôi:
                          Thông thiên văn, nết ở ăn cũng tỏ
                          Tường địa lí, điều kiêng kị càng hay

Trải qua hơn hai mươi năm tồn tại và phát triển, các thầy cô ngày ấy - bây giờ đã trở thành "gốc cổ”nhưng còn sức, còn nâng niu, tưới tắm cho lớp trẻ. Tôn vinh “các cụ” bằng một đôi câu đối nào đã thấm tháp gì:
                          Thìn cổ ẩn mình Rồng, chăm chút vun trồng bền gốc cổ
                          Tị tơ rời xác Rắn, nâng niu tưới tắm mượt nhành tơ.

Hai mươi năm, ý tứ giờ đây đã chìm trong con chữ. Lớp thầy cô giáo trẻ bây giờ đã vào cuộc “chạy đua tiếp sức”. Thời khắc chuyển giao đã điểm. Lớp người lấp ló tên tuổi tác giả như An Nhiên, Ngọc Phương… sẽ làm cho phong trào câu đối sống mãi với trường Ams như một món đặc sản tinh thần không thể thiếu mỗi dịp Tết đến Xuân về. Cũng nên biết rằng không nên thách người khác làm điều gì mà mình chưa bắt tay vào làm thử…
 
Thay cho lời kết, xin giới thiệu lại đôi câu đối mừng trường Ams không chỉ có tên có tuổi mà đã có nhà có cửa khang trang đang là niềm mơ ước của bao nhiêu thế hệ học sinh cả nước.

                          Lớp đẹp trường to, nắng gió thơm tho ấp ủ nuôi men chữ
                          Sông dài biển rộng, khoáng sa lắng đọng bồi đắp nở tình đời.

Mong nhận được phản hồi và cả đơn đặt hàng ( miễn phí ) cho câu đối mừng thọ, sinh quý tử, quý nương, thành lập công ty… của các thầy cô giáo và bạn đọc. Xin gửi về theo địa chỉ: quyennguyenhuu472@gmail.com.

Nguyễn Hữu Quyến